نهال درختان سایه انداز

اهمیت نهال درختان سایه انداز و پوشاننده بیشتر ایجاد سایه و زیبایی هست.این درختان اکثرا بزرگ هستند و با برگهای سبز و انبوه خود جلوه خاصی به محیط میدهند.اکثر درختان سایه انداز و پوشانند غیر مثمر بوده.

این درختان در طراحی فضای سبز کاربرد بسیاری دارند.طراحان فضای سبز از درختان سایه انداز اکثرا در حاشیه باغها و گاها در وسط باغ استفاده چندانی می کنند.
این درختان با ایجاد سایه در تابستان گرم محیطی ارام و دلنشین را ایجاد میکنند که نشستن در زیر سایه این درختان لذت بخش است.

درختان سایه­ انداز در فضای سبز: نهال درختان سایه انداز که در محیطهای سایه دار،سایه اندازی خوبی دارند نشستن در زیر سایه آنها در تابستان گرم آرام بخش بوده و احساس آرامش بوجود می آورد.

1-درخت عرعر / Ailanthus Altissima

عرعر گونه‌ای درخت است که رشد سریعی دارد. ریشه‌های آن به سرعت پراکنده می‌شوند، در شرایط مناسب تند و بوته‌وار می‌روید. جوانه‌های خرم و پربرگ از ریشه‌های پراکنده سرمی‌زنند و تا دو سه متر  می‌بالند و منطقه نمناک را یک ساله می‌پوشانند.

درختان چنین جنگلی پس از بیست تا بیست و پنج سال به ارتفاع حدود سی متر می‌رسند. جوانه‌ها صاف و قهوه‌ای و میانشان به نسبت پوک است. پوست تنه نوع ایرانی در بلوغ و پیری رفته رفته به سفیدی می‌گراید. تاج درخت چتری ناآراسته‌است.

2-درخت چنار Platanus

چنار درختی (نهال درختان سایه انداز) است یک پایه با گلهای تک جنس و شبیه هم که بر روی گل آذین های فشرده کروی شکل قرار دارند. زمان گل دهی آن در ماه های فروردین و خرداد است. لقاح آن نیز به دو صورت خودگشن Autogame و هم دگرگشن Heterogamy انجام می شود.

میوه چنار پس از تلقیح گل های ماده به شکل کوزه های کوچک و سبز رنگی روی نهنجی کروی شکل ظاهر می شود. پس از مدتی میوه ها به فندقه های خشک و مرکب تبدیل و در همان سال می رسند.

3-درخت پالونیا Paulownia elongata پالونیا (Paulownia elongata) درخت (نهال درختان سایه انداز) بسیار سریع الرشدی است و در مقایسه با سایر درختان، زمان بهره برداری سریعتری دارد و عملکرد تولید چوب آن در هکتار نیز از درختان دیگر بیشتر است.

استحکام بالا، سبک بودن و کیفیت بالای چوب درخت پالونیا آن را برای استفاده در تولید انواع مبلمان، درب و پنجره منازل، ساخت جعبه، کانتینر های چوبی، تخته های چند لایه و در نهایت تولید خمیر کاغذ مناسب نموده است. در کنار این خصوصیات، مقاومت نسبی این درخت به خشکی نیز قابل توجه است.

4-درخت شاه بلوط هندی AESCULUS HIPPOCASTANUM

درخت(نهال درختان سایه انداز) شاه بلوط هندی بیشتر در مناطق کوهستانی یافت می شود . به طور معمول در زون های معتدل کشت می شود.
این درخت بومی منطقه ای کوچک در کوه های Pindus در یونان، و جنگلهای مخلوط بالکان در جنوب شرقی اروپاست.

گل هاي این درخت  خوشه ای، برافراشته و رو به بالا ،سفید رنگ با نقطه های زرد یا قرمز است. طول خوشه ها 10-30 سانتی متر است و هر خوشه شامل 20-50 گل است.

5-شاه توت Moras Nigra L

درخت شاه توت را بومی ایران و ترکیه می دانند. درختی است به ارتفاع 4 تا 10 که به حالت طبیعی به ارتفاع 20 متر نیز می رسد.
رنگ پوست آن قهوه ای تا قهوه ای سیر ولی شاخه هایش تا اندازه ای سبز روشن و با دانه دانه های فراوان روی پوست آن است جوانه هایش نسبتاً قوی و کلفت ( قویتر از جوانه های درخت توت سفید) و براق به شکل بیضی مخروطی و به رنگ قهوه ای بنفش هستند.

طول برگهایش 7 تا 18 سانتی متر و عرض آن حدود 8 سانتی متر است فرم آنها بیضی تا قلبی شکل با حاشیه ای دندانه دار ونوک تیز و کوچک هستند. برگها در سطح بالایی سبز تیره رنگ بوده و تعدادی مونیز رویشان دیده می شوند.

سطح پائینی آن سبز روشن با موهای زیادتری هستند طول دسته برگ حدود 2 سانتی متر و کمی کلفت با موهایی نسبتاً زیادتر از برگ است از برگهای توت سیاه ( شاه توت)  در پرورش کرم ابریشم استفاده نمی کنند چون کرمها باخوردن مقدار زیاد آن بیمار شده اسهال می گیرند و تلف می شوند.

6-درخت لاله LIRIODENDRUM TULIPIFERA

درخت لاله ، درختی است زینتی و بسیار زیبا از خانواده  Magnoliaceae  که بومی آمریکای شمالی و مرکزی میباشد.
این درخت، گلهایی شبیه به گل لاله دارد و از این رو درخت لاله نامگذاری شده است.

در کشور ما، در شهر نوشهر این درخت میروید.
گونه بسیار زیبا از درخت لاله در سعدآباد دیده میشود.
به عربی این درخت را شجرة الزنبق می نامند.

7-افرا Acer

افرا بومی شرق آسیا است دارای انواع مختلفی در حدود 300 گونه می باشد. و از نظر شکل و اندازه با هم متفاوت هستند. رشد سریعی دارند. تنوع رنگ برگ هایشان از سبز تا قرمز است این برگ ها چند قسمتی و دندانه دار است. زمان خزان پذیری اش زود است و برگ هایش قبل از ریزش نارنجی و قرمز می شوند.

گل هایش قبل از باز شدن برگ ها رشد می کنند. میوه هایی قرمز رنگ در تابستان بر روی آن می روید.

8-درخت نارون elm

 گونه از نارون در ایران وجود دارد و در جنگل و نواحی استپی می روید. نامهای مختلفی که در کتب قدیم فارسی و عربی به آنها داده اند عبارتند از:سایه خوش،نارون،دارون،وارون،دردار،سده،پشه دار،پشه غال،نازبن،بوقیصا و شجره البق.

درختانی با برگهای متناوب ، دارای گوشوارک کم دوام و زود افت هستند. گل نر ماده ، گاهی پلی‌گام و کاسه دارای 4 تا 8 قطعه است. پرچمها با کاسبرگها متقابل ، تعداد برچه‌های مادگی در اصل دو عدد ولی یکی از آنها معمولا حذف شده و در نتیجه تخمدان تک خانه‌ای و حاوی یک تخمک واژگون است. میوه فندقه بالدار و پولکی شکل(در نارون) یا شفت مانند (در درخت آزاد) است.

9-درخت سپیدار Populous alba

سپیدار درختی برگریز است که برگ‌هایش پیش از ریزش رنگ طلائی روشن تا زرد به خود می‌گیرند. سپیدارها همچون بیدها دارای مجموعه‌ ریشه‌هایی بسیار قوی و نفوذگر هستند بنابراین آنها را نبایستی نزدیک به ساختمان‌ها و لوله‌ها کاشت.

سطح زیرین برگ‌های سپیدار دارای کرک‌های سفیدی است و سطح فوقانی برگ ها سبز تیره است و همین اختلاف رنگ زیاد سبب می‌شود هنگام تکان خوردن برگ‌ها، به نظر برسد درخت برق می‌زند. به غیر از سطح زیرین برگ ها، جوانه ها و دانه های این درخت نیز با کرک های سفید پوشیده شده است.

10-درخت پروانه laburnum anagyroides

درختچه ای با تاج تنک است. برای حفظ ظاهر خوب باید سالانه هرس شود. در فصل بهار گل های زرد خوشه ای معطر این درخت تمام شاخه ها را می پوشاند. از گل ها برای تزئین داخل منزل نیز استفاده می شود.

خصوصیات گیاهی: 

ارتفاع: ۴ تا ۹ متر                                                              قطر تاج پوششی: ۳ تا ۶ متر 

11-فیتونیا یا سه رنگ Photinia Spp

در جنس سه رنگ (Photinia) در حدود ۶۰-۴۰ گونه از درختان کوچک و درختچه های بزرگ وجود دارد که بیشتر آن ها همیشه سبز هستند و برخی از آنها خزان کننده.

تعدادی از این گونه ها به منظور تولید گیاه زینتی پرورش داده می شوند و با وجود این که گل های این درختچه زیبا هستند، ولی ارزش زینتی این گیاهان به خاطر رنگ قرمز برگ های جوان و تازه روییده آن در فصل بهار است. قابلیت کاشت آن برای ساختن پرچین و دیوار گیاهی، باعث محبوبیت افزون تر آن شده است.

12-آزاد: Zelkova Carpini folia Ulmaceae :

تیره درختی بلند به ارتفاع تا ۳۵ متر و دارای برگهای بیضی شکل به طول حدود ۸ و عرض ۴ سانتی متر است.برگها اکثراً نوک هستند اما انواع نوک تیز نیز در آنها مشاهده شده است. حاشیه برگها ساده بدون کنگره‌، اما گاهی دندانه‌های هلالی کند در آنها مشاهده می‌شود. سطح فوقانی برگ نرم و سطح زیرین آن تقریباً بدون کرک است. پوست درخت خاکستری تیره است.

دمبرگها کوتاه۱‌،۲و حداکثر ۳ میلی متر است. فصل گل‌‌دهی آنها اوایل بهار است. در شمال ایران زیاد به چشم می‌خورد و بیشتر درختی جنگلی محسوب می‌شود.

13-داغداغان (تا): Celtis spp. Ulmaceae:

تیره درخت یا درختچه‌ای با پوست صاف است که پوست آن به آسانی جدا نمی‌شود. برگها متناوب‌، خزان کننده، دارای ۳ رگبرگ مشخص در قاعده هستند. دمبرگ آنها مشخص است. گلها نرو ماده و از هم جدا یا به صورت هر ما فرودیت (نرماده) می‌‌باشد.

زمان پیدایش آنها تقریباً همزمان با زمان پیدایش برگهاست.گلها در ماده‌ها منفرد و در نرها مجتمع هستند. میوه آن شفت، (دارای میانبر ضخیم و گوشتی درونبر استخوانی)‌، کروی یا تخم مرغی بوده، دمگل آن مشخص و هسته آن سخت است. از درختان قدیمی بومی ایران است.

14-زبان گنجشگ: (ون) Fraxinus excelsior Oleaceae :

تیره (نهال درختان سایه انداز) شاخه‌های آن به سرعت به صورت عرضی رشد می کنند. برگهای آن ریز و کوچک بوده و به برگچه‌هایی تبدیل می‌شوند. در بهار به برگ می‌نشیند. ارتفاع آن گاهی به ۱۸ متر می‌رسد. میوه آن در تابستان ظاهر می‌شود. درختی مقاوم با عمر طولانی است.

دو واریته(Variety ) دارد: F.excelsior Var Jaspidea F.excelsior Var pendula در باغها در مسیرهای فرعی کاشته می‌شده است و سایه مناسبی دارد.

15-توس ( غان)Betula pendula Betu laceae :

تیره درختی (نهال درختان سایه انداز) است خزان کننده و با رشد زیاد. برگهای آن نوک تیز و دندانه‌داراست. در پاییز رنگ برگها متمایل به زرد می‌‌شوند. چوب این درخت بسیار محکم است. بهتر است در نزدیک درختان سبز خصوصاً سوزنی برگان کاشته شود تا جلوه بیشتری پیدا کند.

عمر این درخت کم است. در هر نوع خاک بعمل می‌آید. محیط آفتابی یا نیم سایه‌دار را می‌پسندد. پوست زیبایی دارد که معمولاً به رنگ سفید است

16-راش ( آلش‌، راج، مرس) Fagus sylvatica Fagaceae :

تیره درختانی (نهال درختان سایه انداز) پهن برگ و خزان کننده با چوب صنعتی هستند که برگهای بی‌دندانه یا کم داندانه و گلهای نر نزدیک به هم دارند و همانند سنبله‌های توپی، ۱ تا۳ میوه در گریبانی(پوشش گل که گلبرگها را در بر می‌گیرد) چهار برگه خاردار بوجود می‌آید.

ارتفاع آنها تا ۳۰ متر و گاهی بیشتر می رسد و شاخه‌های فرعی زیاد و برگهای سبز براق آنها در پاییز زرد می‌شوند. دندانه برگها ملایم است. بعنوان پرچین یا حصار هم می‌توان از آن استفاده کرد.

17-بید معمولی:Salix alba Salicaceae :

تیره بزرگترین بید است  (نهال درختان سایه انداز) که ارتفاع آن به ۱۵ متر می‌رسد. برگهای آن دراز و باریک و میوه آن کم و بیش بدون کرک است. گونه S.chrysocolla یا بید مجنون که خیلی سریع رشد می‌کند.

در باغ ایرانی کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد به طور کلی از بید در جاهایی که سایه وجود داشته استفاده می‌گردیده و هرگز کنار استخر یا در مسیرهای اصلی باغ کاشته نمی‌شده است.

۷)  بیدمشک : Salix aegyptiaca Sali caceae:تیره دارای گلهای سفید یا خاکستری بسیار معطر است (نهال درختان سایه انداز). ازگل آن عرق بیدمشک تهیه می شود که استفاده دارویی دارد و استفاده از آن در گذشته بسیار معمول و متداول بوده است. این درخت از جمله گیاهانی است که به جز جنبه زیبایی آن، دارای استفاده های فراوان دیگری نیز می‌باشد.

18-درخت ابریشم:(شب خسب)Albizia julibrissin Mimosacae:

تیره ارتفاع این درخت (نهال درختان سایه انداز) به ۸ متر می‌رسد پوست آن خاکستری تیره است و برگهای شانه‌ای دارد. محور برگ به طول ۱۰تا ۲۸ سانتی متر دارای یک غده در قاعده دمبرگ بوده و در محل بین آخرین جفت شانه‌‌،(برگهای مقابل هم )گوشوارک دارد.

شانه های برگ به تعداد ۴ الی ۱۴ جفت به طول ۱۵ سانتی متر است که تعداد برگچه های آن ۱۰ الی ۳۰ جفت می باشد. طول برگچه‌ها تا ۱۸ و عرض آنها ۳تا۷ میلی متر است. دانه‌های گل به تعداد ۸ تا ۱۵ عدد بوده و فصل گلدهی آن بین خرداد تا مرداد ماه است و زمان رسیدن میوه شهریور ماه تا مهرماه است .

این درخت در قدیم بسیار استفاده بسیار مرسوم و متداول بوده است. بویژه در تهران که این درخت با آب و هوای این شهر سازگاری دارد. این درخت درشمال مرکز ایران دیده می‌شود. در شمال و مرکز ایران دیده می‌شود.

19-کهور ایرانی: Prosopis Mimosaceae :

تیره ارتفاع این درخت (نهال درختان سایه انداز) به ۱۰ متر و گاهی ۱۵ متر می‌‌رسد. پوست آن متمایل به خاکستری رنگ است. خارهایی بامنشأ اپیدرمی( خارجی ترین لایه گیاه) دارد که طول آنها بین ۳ تا ۷ میلی متراست.

خارها (اکثر درختان مناطق گرمسیر خاردارند) معمولاً راست و گاهی خمیده است. مخروطی شکل و قاعده آن پهن است.گل آذین آن شبه سنبله به طول ۷تا ۱۶ سانتی متر می‌باشد گلهای آن زرد، بدون کرک و کاسه گل کوچک است. طول گلبرگها ۵/۳ تا ۵/۴ سانتی مترو زمان گل‌دهی اسفند ماه تاس خرداد و زمان رسیدن میوه خرداد و تیر است.

20-ممرز( اولس):Carpinus betulus Mimosaceae :

تیره بیشتر در نواحی شمال می‌روید و برگهای آن دندانه داراست. گلهای نر با خوشه‌های دراز همراهند و میوه‌های آن شبیه میوه رازک هستند. در هر نوع خاک حتی خاکهای سنگین نیز بعمل می‌‌آید و در آفتاب یا نیم سایه بعمل می‌آید.

21-اقاقیا معمولی: Robinia psedo acaia Legaminosae :

تیره ارتفاع این درخت (نهال درختان سایه انداز) به ۱۵ متر می‌رسد تاج آن گسترده است و برگهای آن متناوب‌، شاخه‌ها شفاف و قهوه‌ای رنگ هستند، گل آن کاسه ای استکانی، جام سفید، شیری رنگ معطر و موسم گل آن اردیبهشت می باشد. اقاقیا درخت مقاومی است که با انواع آب و هوا سازگاری یافته و در اکثر باغهای قدیمی نیز کاشته می‌شده است.

22-ارغوان Ceris siliquastrum Leguminoseae :

تیره درخت (نهال درختان سایه انداز)  یا درختچه‌ای به ارتفاع ۵ تا ۱۰ متر با برگهای قلبی شکل با گل آذین صورتی ارغوانی و به شکل خوشه‌‌های کوچک است که میوه آن نیام (این نوع میوه از یک کارپل بوجود آمده و دارای دو ردیف دانه است) نام دارد. موسم گل‌دهی آن فروردین و اردیبهشت قبل از پیدایش برگها می باشد. درگرگان‌، گیلان، نواحی غرب کشور و زیاد به چشم می‌خورد.

23-بید قرمز: Salix carmanica Salicaeae:

تیره درخت (نهال درختان سایه انداز) کوچکی به ارتفاع ۵ متر یا بیشتر است.و تنه آن ضخیم بوده و تا قطر ۷۰ سانتی متر می رسد. پوست آن خاکستری مایل به سیاه با شکافهای طولی عمیق و شاخه های باریک کم و بیش آویخته است.

پوست شاخه ‌های جوان یکساله در پاییز و زمستان ارغوانی و قرمز می‌شود. گل این درخت‌، تک جنسی‌، سنبله (به حالت خوشه سنبل)‌، تنک و سبز مات است. در نواحی خشک و کوهستانی‌، جنوب شرقی‌، بخش مرکزی غرب آذربایجان و غرب ایران و کرمان، یزد‌، اصفهان، آذربایجان، ارومیه و کرمانشاه انتشار دارد.

24-ختمی: Althea tehranica Malvaceae :

تیره گیاهی است پایا و پوشیده از کرک. ساقه آن به ظاهر فاقد کرک ولی پوشیده از کرک ستاره‌ای است. برگها به صورت سر نیزه‌‌ای پهن و گل به رنگ بنفش متمایل به قرمزاست. گلبرگها تخم مرغی واژگون و موسم گل‌دهی اردیبهشت تا تیر ماه می باشد. در تهران‌، شمیرانات، قلهک، تپه‌های ونک یافت می‌شود