نهال به شاهرودی

درخت به به طور وحشی در مناطق جنگلی کشور از آستارا در استان گیلان تا علی آبادکتول در استان گلستان پراکنده است. میوه انواع وحشی به کوچک و تنوع زیادی در زمان رسیدن نشان می دهند. طی قرن ها ایرانیان انواع برتر این درخت را گزینش کرده و در مناطق مختلف کشور به عنوان ارقام بومی کشت کرده اند. میوه به از جمله تولیدات منحصر به فرد کشور در طول تاریخ بوده است و در کمتر کشوری چنین گستره تولید و ارقام مشاهده می شود. از جمله مهمترین ارقام گزینش شده به در کشور می توان به رقم اصفهان، به رقم گورتون، به رقم نیشابور و به ترش آذربایجان را نام برد. از میان این ارقام، به اصفهان  و به ترش آذربایجان بیش از سایر ارقام تاکنون مورد استقبال قرار گرفته و طی دهه های اخیر به غیر از باغ های استان اصفهان، در باغ های مناطق شمال شرق در استان خراسان رضوی تا شمال غرب در استان های زنجان و آذربایجان غربی گسترش یافته است. رقم به اصفهان دارای میوه گرد تا کمی کشیده با حاشیه دم میوه برآمده است. طی دو دهه اخیر بیماری آتشک کشت این درخت را در استان های تهران و قزوین و به تازگی استان خراسان رضوی با مشکل جدی مواجه کرده است. خسارت آتشک روی درخت به بیشتر در مناطقی جدی تلقی می شود که دمای ابتدای بهار بالا و میزان بارندگی و به عبارت بهتر رطوبت هوا برای توسعه بیماری مناسب باشد. کاهش تولید به در برخی استان ها از یک طرف و از طرف دیگر افزایش صادرات این محصول در کنار توسعه زیر ساخت های نگهداری و انبارداری سبب افزایش قابل توجه قیمت به شده که تمایل زیادی را برای احداث باغ های مدرن و یکدست این محصول به وجود آورده است.