آموزش نگهداری درختان
نکات مهم کاشت وپربار کردن انگور فخری
۱. مقدمه
- انگور فخری:
- مقدمه: اهمیت انگور فخری در کشاورزی و بازار
- انگور فخری یکی از ارقام مشهور و محبوب در صنعت کشاورزی و باغداری است که به دلیل ویژگیهای خاص خود، جایگاه ویژهای در بازارهای داخلی و خارجی دارد. این رقم انگور بهخصوص در مناطق گرم و خشک به خوبی رشد میکند و با باردهی بالا و کیفیت مطلوب میوه، از گزینههای جذاب برای کشاورزان به حساب میآید.
- ویژگیهای خاص انگور فخری
- باردهی بالا:
- انگور فخری به دلیل ویژگیهای ژنتیکی و توانایی سازگاری با شرایط محیطی مختلف، باردهی بالایی دارد. این ویژگی به کشاورزان این امکان را میدهد که در ازای سرمایهگذاری و تلاش خود، محصولات بیشتری به دست آورند.
- کیفیت میوه:
- میوههای انگور فخری معمولاً دارای طعمی شیرین، آبدار و خوشمزه هستند. این ویژگیها باعث میشود که این انگور برای مصرف تازه و همچنین تولید فراوردههای مختلفی مانند آب انگور، کشمش و دیگر محصولات، بسیار مناسب باشد.
- مقاومت به آفات و بیماریها:
- این رقم دارای مقاومت طبیعی نسبت به برخی آفات و بیماریها است که میتواند به کاهش نیاز به استفاده از سموم شیمیایی و در نتیجه کاهش هزینههای تولید کمک کند. این موضوع همچنین به حفظ محیط زیست و سلامتی کشاورزان کمک میکند.
- سازگاری با شرایط اقلیمی:
- انگور فخری توانایی رشد و باردهی در شرایط مختلف اقلیمی، بهخصوص در مناطق با آب و هوای گرم و خشک را دارد. این ویژگی به کشاورزان اجازه میدهد تا این رقم را در مناطق با منابع آبی محدود نیز کشت کنند.
- زیبایی ظاهری:
- خوشههای انگور فخری بهطور معمول دارای ظاهر زیبا و جذابی هستند که آنها را برای بازار بسیار مناسب میسازد. این ویژگی در جذب مشتری و افزایش فروش بسیار مؤثر است.
- صادرات :
- به دلیل کیفیت بالا و طعم دلپذیر، انگور فخری برای صادرات به بازارهای خارجی نیز بسیار مناسب است. این موضوع میتواند به افزایش درآمد کشاورزان و توسعه اقتصاد محلی کمک کند.
۲. انتخاب نهال مناسب
- معیارهای انتخاب نهال:
- بررسی ویژگیهای ژنتیکی و فیزیولوژیکی نهال انگور
- ویژگیهای ژنتیکی نهال انگور
- مقاومت به آفات و بیماریها: بسیاری از نهالهای انگور از طریق اصلاح ژنتیکی بهگونهای توسعه یافتهاند که مقاومت بیشتری در برابر آفات و بیماریهای رایج انگور، مانند سفیدک سطحی، پوسیدگی ریشه و شتهها، داشته باشند. این ویژگی ژنتیکی به کاهش نیاز به استفاده از سموم و آفتکشها کمک کرده و هزینههای مراقبت و پرورش را کاهش میدهد.
- عملکرد و باردهی بالا: ویژگیهای ژنتیکی مطلوب میتوانند به افزایش باردهی انگور و تولید خوشههای با کیفیت بالا کمک کنند. این موضوع بهویژه برای ارقام انگور بازارپسند، مانند انگور فخری، که دارای بازار داخلی و خارجی است، اهمیت دارد.
- سازگاری اقلیمی: انتخاب ژنتیک مناسب در نهالها باعث میشود که آنها بتوانند در شرایط آبوهوایی مختلف عملکرد مطلوبی داشته باشند. این سازگاری ژنتیکی باعث میشود نهالها در برابر نوسانات دما و خشکی مقاومت بیشتری نشان دهند.
- ویژگیهای فیزیولوژیکی نهال انگور
- رشد سریع و قوی: فیزیولوژی نهالهای سالم باعث رشد سریعتر، ریشهزنی قوی و تولید شاخههای قویتر میشود که میتوانند خوشههای بیشتری را حمل کنند.
- تولید برگهای سالم و پهن: داشتن برگهای پهن و سالم، که وظیفه فتوسنتز را به خوبی انجام دهند، به رشد بهتر و تولید میوههای باکیفیت کمک میکند. همچنین نهالهای دارای ریشههای سالم و پرقدرت در جذب مواد مغذی بهتر عمل میکنند و در برابر شرایط محیطی نامناسب مقاومت بیشتری دارند.
- انتخاب نهالهای سالم و مقاوم به آفات و بیماریها
- انتخاب نهال با شناسنامه و گواهی سلامت: اطمینان از خرید نهال از مراکز معتبر که نهالها را از نظر ژنتیکی و فیزیولوژیکی بررسی و تأیید میکنند، از بیماریهای نهفته جلوگیری میکند.
- بررسی سلامت ظاهری نهال: برای انتخاب نهالهای سالم، به ظاهر آنها توجه کنید. شاخهها باید فاقد زخم، لکه یا نشانههای بیماری باشند. همچنین ریشهها باید سالم، محکم و بدون علائم پوسیدگی یا تغییر رنگ باشند.
- مقاومت ژنتیکی به بیماریها: بهتر است ارقامی انتخاب شوند که به طور ژنتیکی در برابر بیماریها و آفات مقاومت بیشتری دارند، به ویژه در مناطقی که شیوع بیماریها یا آفات بالاست.
- این اقدامات باعث میشود که نهالهای انگور رشد سالمتری داشته باشند، مقاومت بیشتری در برابر شرایط سخت محیطی و بیماریها از خود نشان دهند، و در نهایت به تولید محصولاتی با کیفیت بالا و باردهی مناسب منجر شوند.
۳. شرایط آب و هوایی
- نیازهای دمایی
- دمای مناسب برای رشد و باردهی: انگور فخری به عنوان یک رقم با کیفیت، برای رشد به دماهای معتدل و گرم نیاز دارد. دمای ایدهآل در دوره رشد و نمو بین ۲۰ تا ۳۰ درجه سانتیگراد است. این بازه دمایی به گیاه کمک میکند تا فتوسنتز و سایر فرآیندهای رشد بهینه انجام شوند.
- تحمل دماهای سرد و گرم: درخت انگور فخری میتواند سرماهای ملایم زمستان را تحمل کند، اما در دماهای کمتر از -۱۰ درجه سانتیگراد، امکان آسیب به شاخهها و ریشه وجود دارد. در فصل تابستان نیز، دماهای بسیار بالا (بیش از ۳۵ درجه سانتیگراد) میتواند باعث کاهش کیفیت میوهها و کاهش رطوبت خاک شود، بنابراین لازم است در این شرایط، آبیاری و روشهای کنترل دما در نظر گرفته شوند.
- رطوبت و بارندگی
- رطوبت مطلوب: انگور فخری به رطوبت متوسط نیاز دارد و در شرایط خشک و نیمهخشک رشد بهتری دارد. رطوبت بیش از حد، به ویژه در دوره رشد و باردهی، میتواند به شیوع بیماریهای قارچی و پوسیدگی ریشه منجر شود.
- بارندگی مناسب: میزان بارندگی سالانه مطلوب برای رشد انگور فخری در حدود ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلیمتر است. اگر بارندگی کمتر از این مقدار باشد، به آبیاری تکمیلی نیاز است. در مناطق با بارندگی بالا، کنترل زهکشی خاک و حفظ تهویه مناسب ضروری است تا از ریشهها و میوهها در برابر پوسیدگی و قارچها محافظت شود.
- این شرایط آب و هوایی به نهالهای انگور فخری کمک میکند تا در دوره رشد و باردهی به بهترین کیفیت و باردهی برسند و محصولی با طعم و اندازه دلخواه تولید کنند.
۴. نوع خاک و آمادهسازی آن
خصوصیات خاک مناسب برای کشت انگور فخری
نوع خاک و pH ایدهآل
- نوع خاک: انگور فخری در خاکهای لومی شنی بهترین رشد را دارد. این نوع خاک از ترکیبی از رس، ماسه و مواد آلی تشکیل شده و بافتی سبک و مناسب برای تهویه دارد. همچنین، خاکهای لومی شنی توانایی نگهداری رطوبت و زهکشی خوبی دارند، که برای رشد ریشههای انگور ضروری است. خاکهای کاملاً رسی ممکن است برای این نوع انگور مناسب نباشند، زیرا زهکشی ضعیفی دارند و موجب تجمع آب میشوند.
- pH ایدهآل: pH مناسب برای خاک انگور فخری بین ۶ تا ۷.۵ است. این میزان اسیدیته باعث میشود که ریشهها به راحتی مواد مغذی خاک را جذب کنند. در pH خیلی پایین یا خیلی بالا، جذب عناصری مانند نیتروژن، پتاسیم و فسفر کاهش مییابد، که میتواند بر باردهی و کیفیت میوه اثر منفی بگذارد.
اهمیت زهکشی مناسب و روشهای بهبود خاک
- اهمیت زهکشی: زهکشی خوب برای جلوگیری از ایستابی آب در خاک و کاهش احتمال بیماریهای قارچی و پوسیدگی ریشه ضروری است. تجمع آب در خاک باعث کاهش تنفس ریشه و آسیب به گیاه میشود.
- روشهای بهبود زهکشی: برای افزایش زهکشی میتوان شن یا ماسه به خاک اضافه کرد، بسترهای بلند برای کاشت ایجاد کرد، یا از کانالهای زهکشی استفاده کرد. این روشها به خروج سریعتر آب اضافی کمک میکنند.
آمادهسازی زمین
- شخمزنی: شخم اولیه زمین باعث میشود که خاک نرم و هوادهی شود و مواد مغذی به لایههای عمیقتر نفوذ کنند. شخم باید در عمق ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتری انجام شود تا ساختار خاک برای رشد بهتر ریشهها آماده گردد.
- کوددهی اولیه: قبل از کاشت نهال، افزودن کودهای آلی مانند کمپوست یا کود دامی به خاک، باعث بهبود کیفیت خاک و تامین عناصر ضروری اولیه برای رشد انگور میشود.
- آهکدهی یا گوگرددهی: اگر pH خاک از محدوده مناسب خارج باشد، استفاده از آهک در خاکهای اسیدی یا گوگرد در خاکهای قلیایی به تنظیم اسیدیته کمک میکند.
- تسطیح زمین: پس از شخم و کوددهی، تسطیح زمین برای اطمینان از توزیع یکنواخت آب و کاهش فرسایش خاک ضروری است.
۵. کاشت انگور
- زمان مناسب کاشت نهال انگور فخری
- بهترین زمان برای کاشت نهال انگور فخری اواخر زمستان تا اوایل بهار است. این بازه زمانی زمانی مناسب است که خطر سرمازدگی شدید کاهش یافته باشد و دما به تدریج رو به افزایش باشد. کاشت در این زمان به نهالها فرصت میدهد تا پیش از آغاز گرمای تابستان، در خاک جای بگیرند و ریشهها به خوبی توسعه پیدا کنند. همچنین، بارشهای بهاری میتوانند رطوبت لازم برای رشد اولیه نهالها را فراهم کنند، که به افزایش شانس موفقیت در رشد کمک میکند.
- فاصله مناسب بین نهالها
- فاصله مناسب بین نهالهای انگور فخری به طور معمول بین ۲ تا ۳ متر در ردیفها و ۲.۵ تا ۳.۵ متر بین ردیفها است. این فاصله به نیازهای رشد ریشه و شاخههای انگور و همچنین شرایط تهویه مناسب بستگی دارد.
- تأثیر فاصله کاشت بر باردهی و تهویه
- باردهی: فاصله مناسب باعث میشود که هر نهال فضای کافی برای رشد شاخهها و برگها داشته باشد. با رعایت این فاصله، شاخهها به خوبی در معرض نور قرار میگیرند، که به فتوسنتز بهتر و در نتیجه به افزایش باردهی کمک میکند. تراکم بالا ممکن است منجر به رقابت بیشتر بر سر مواد مغذی و کاهش کیفیت و کمیت محصول شود.
- تهویه: فاصله مناسب بین نهالها به بهبود جریان هوا در اطراف بوتهها کمک میکند، که رطوبت را کاهش میدهد و احتمال بیماریهای قارچی و آفات را کم میکند. تهویه مناسب به خصوص در مناطق مرطوب یا پس از بارندگی اهمیت دارد و در حفظ سلامت گیاه نقش دارد.
۶. مدیریت آبیاری
- نیاز آبی انگور فخری
میزان و زمان آبیاری برای رشد بهینهی انگور فخری به مراحل مختلف رشد، نوع خاک و شرایط آبوهوایی بستگی دارد. با تنظیم درست آبیاری، میتوان به بهبود کیفیت و افزایش باردهی انگور دست یافت.
مقدار و زمان آبیاری در مراحل مختلف رشد:
مرحله رشد اولیه (بهار): در این مرحله که گیاه نیاز به توسعه ریشه و شاخه دارد، آبیاری باید به صورت منظم انجام شود تا ریشهها بهخوبی توسعه یابند. معمولاً هر ۷ تا ۱۰ روز یکبار، بسته به رطوبت خاک و میزان تبخیر، کافی است.
مرحله گلدهی و تشکیل میوه: این دوره حساسترین زمان برای آبیاری است. آب کافی در این مرحله از ریزش گلها و کاهش تشکیل میوه جلوگیری میکند. آبیاری هر ۵ تا ۷ روز یکبار توصیه میشود و باید توجه شود که خاک همیشه مرطوب بماند.
مرحله رشد و رسیدن میوهها: در این مرحله، آبیاری منظم همچنان ضروری است، اما مقدار آب باید بهتدریج کاهش یابد تا میوهها به خوبی برسند و از ترکیدگی آنها جلوگیری شود. آبیاری هر ۱۰ تا ۱۲ روز یکبار در این مرحله مناسب است.
مرحله پایانی (قبل از برداشت): حدود ۲ هفته قبل از برداشت، آبیاری باید به تدریج کاهش یابد و در نهایت متوقف شود. این کار باعث میشود که انگورها شیرینتر شوند و کیفیت طعم آنها بهتر شود.
روشهای آبیاری
روش مناسب آبیاری به نوع خاک، شرایط آبوهوایی و امکانات موجود بستگی دارد. هر روش تأثیر متفاوتی بر رشد و کیفیت انگور دارد.
آبیاری قطرهای:
مزایا: در آبیاری قطرهای، آب بهطور مستقیم به ریشهها میرسد، بنابراین هدررفت آب کمتر و بازدهی بیشتر است. این روش موجب صرفهجویی در مصرف آب و کنترل بهتر میزان آبیاری میشود.
تأثیر بر رشد: بهدلیل آبرسانی مستمر و تدریجی، رشد ریشه و گیاه بهینه میشود. این روش برای خاکهای سبک و مناطقی با کمبود آب مناسب است.
آبیاری بارانی:
مزایا: در این روش، آب بهصورت یکنواخت بر روی زمین و گیاهان پخش میشود و شرایط طبیعی باران را شبیهسازی میکند.
تأثیر بر رشد: این روش برای خاکهای نفوذپذیر مناسب است و بهویژه در مراحل رشد اولیه، به آبرسانی یکنواخت کمک میکند. اما در صورتی که رطوبت بیش از حد ایجاد شود، خطر بیماریهای قارچی افزایش مییابد.
آبیاری سطحی:
مزایا: روشی سنتی و اقتصادی برای باغات کوچکتر که به راحتی اجرا میشود.
تأثیر بر رشد: آبیاری سطحی باعث تبخیر زیاد آب و در نتیجه اتلاف آب میشود. همچنین، ریشهها ممکن است عمیقتر به دنبال آب حرکت نکنند و این به محدود شدن سیستم ریشه منجر شود.
۷. هرس و مدیریت درختان
- اهمیت هرس
هرس یکی از عوامل کلیدی در مدیریت باغهای انگور است که تأثیر زیادی بر باردهی و کیفیت میوه دارد. این عمل به دلایل زیر اهمیت دارد:
افزایش باردهی:
هرس به بهبود نورگیری و تهویهی مناسب بین شاخهها کمک میکند که باعث میشود میوهها بهطور یکنواختتری رشد کنند و میزان باردهی افزایش یابد.
بهبود کیفیت میوه:
با حذف شاخههای اضافی و مضر، انرژی گیاه به میوههای با کیفیتتر هدایت میشود. میوههایی که در نور کافی و شرایط مناسب رشد میکنند، معمولاً طعم و رنگ بهتری دارند.
کنترل آفات و بیماریها:
هرس به کاهش تراکم گیاه کمک میکند که این امر باعث بهبود گردش هوا و کاهش رطوبت درون باغ میشود. این شرایط به کاهش خطر ابتلا به بیماریها و آفات کمک میکند.
شکلدهی به درخت:
هرس به شکلدهی صحیح به درختان کمک میکند و رشد آنها را در جهت مطلوب هدایت میکند. این موضوع باعث میشود که برداشت میوهها نیز آسانتر شود.
روشهای هرس
هرس به دو دسته اصلی تقسیم میشود: هرس زمستانه و هرس تابستانه. هر یک از این روشها زمان خاصی دارند و تأثیرات متفاوتی بر روی درختان انگور میگذارند.
۱. هرس زمستانه
زمان مناسب: هرس زمستانه معمولاً در اواخر زمستان یا اوایل بهار، قبل از شروع رشد جدید (قبل از جوانهزنی) انجام میشود. این زمان به درختان این امکان را میدهد که انرژی خود را به رشد شاخههای جدید و میوهها معطوف کنند.
روشها:
حذف شاخههای خشک، بیمار یا آسیبدیده.
کوتاه کردن شاخههای بلند برای کنترل رشد و تقویت جوانههای میوهزا.
تعیین ساختار اصلی درخت و جلوگیری از رشد بیش از حد.
۲. هرس تابستانه
زمان مناسب: هرس تابستانه معمولاً در نیمهی تابستان، پس از رشد جوانهها و تشکیل میوهها انجام میشود. این زمان به مدیریت باردهی و شکلدهی درخت کمک میکند.
روشها:
حذف شاخههای اضافی و نامناسب برای جلوگیری از تراکم.
حذف برگهای اضافی برای افزایش نورگیری و تهویه.
قطع شاخههای غیر بارور و تقویت شاخههای بارور.
۸. مدیریت آفات و بیماریها
- انگور فخری آفات رایج
- انگور فخری بهعنوان یکی از ارقام مهم و محبوب انگور، تحت تأثیر آفات و بیماریهای مختلفی قرار میگیرد. آشنایی با آفات رایج و روشهای کنترل آنها میتواند به بهبود سلامت و باردهی باغهای انگور کمک کند.
- ۱. آفات رایج انگور فخری
- الف) شتهها
- شناسایی: شتهها حشراتی کوچک و نرمبدن هستند که معمولاً در قسمتهای جوان و تازه درختان قرار میگیرند. آنها میتوانند بهصورت تودهای دیده شوند و باعث زرد شدن و پژمردگی برگها شوند.
- کنترل:
- استفاده از حشرهکشهای طبیعی مانند روغنزیتون و صابون حشرهکش.
- جذب شکارچیانی مانند مگسهای گوشخوار و مگسهای دیواری.
- ب) مگس میوه
- شناسایی: این آفت میتواند باعث تخریب میوهها شود و معمولاً در میوههای رسیده مشاهده میشود.
- کنترل:
- استفاده از تلههای چسبنده.
- حذف و جمعآوری میوههای خراب و ریخته شده در زمین.
- ج) کنهها
- شناسایی: کنهها بهخصوص کنهی تارعنکبوتی میتوانند باعث زردی و ریزش برگها شوند.
- کنترل:
- استفاده از سموم کنهکش.
- افزایش رطوبت در باغ، زیرا کنهها در شرایط خشک بهتر رشد میکنند.
- د) مگس سیبزمینی
- شناسایی: این آفت بهخصوص در ریشهها و ساقهها آسیب میزند و باعث پژمردگی و زردی گیاه میشود.
- کنترل:
- استفاده از دورکنندههای طبیعی مانند نعناع و دارچین.
- استفاده از روشهای زراعی مانند تناوب زراعی.
- بیماریهای شایع انگور فخری
- ۲. بیماریهای رایج انگور فخری
- الف) بیماری بلایت انگور
- شناسایی: این بیماری با ایجاد لکههای قهوهای و خشک بر روی برگها و میوهها مشخص میشود.
- پیشگیری و درمان:
- استفاده از قارچکشهای مناسب.
- حذف برگها و میوههای آلوده.
- ایجاد گردش هوای مناسب در باغ.
- ب) بیماری سفیدک پودری
- شناسایی: این بیماری با ظاهر شدن پودر سفیدی بر روی برگها و میوهها مشخص میشود.
- پیشگیری و درمان:
- استفاده از محلولهای مبتنی بر کربنات کلسیم.
- افزایش تهویه و نور در باغ.
- حذف و از بین بردن قسمتهای آلوده.
- ج) پوسیدگی سیاه
- شناسایی: این بیماری باعث ایجاد لکههای سیاه و مرطوب بر روی میوهها میشود.
- پیشگیری و درمان:
- استفاده از قارچکشهای مناسب.
- مراقبت از رطوبت باغ و جلوگیری از آبگرفتگی.
- د) پوسیدگی قهوهای
- شناسایی: لکههای قهوهای و نرم بر روی میوهها و برگها ایجاد میشود.
- پیشگیری و درمان:مدیریت صحیح آبیاری.استفاده از سموم قارچی.مراقبت از بهداشت باغ و حذف میوههای آلوده.
۹. زمان برداشت
- زمان برداشت انگور فخری
- زمان برداشت انگور فخری بهطور مستقیم بر کیفیت و بازارپسندی محصول تأثیر میگذارد. تشخیص زمان مناسب برداشت نهتنها به عواملی مانند رنگ و طعم میوه بستگی دارد، بلکه باید به شرایط آبوهوایی و نیازهای بازار نیز توجه شود.
- ۱. ملاکهای تعیین زمان برداشت
- الف) رنگ میوه
- رنگ اصلی: در زمان رسیدگی، رنگ پوست میوه تغییر میکند و به سمت رنگ اصلی خود نزدیک میشود. برای انگور فخری، میوهها معمولاً از سبز به زرد متمایل میشوند و بهتدریج به رنگهای قهوهای یا بنفش تیره میرسند.
- تغییر رنگ: هنگامی که رنگ میوه به طور یکنواخت تغییر کند، این نشاندهنده نزدیک شدن به زمان برداشت است.
- ب) طعم میوه
- تست طعم: یکی از بهترین روشها برای ارزیابی رسیدگی میوه، تست طعم است. انگور باید طعمی شیرین و متعادل داشته باشد. در صورت تلخی یا کممزه بودن، این نشاندهنده رسیدن به زمان برداشت نیست.
- سنجش قند: میتوان از یک ریفرکتومتر برای سنجش میزان قند میوه استفاده کرد. درصد قند مناسب برای برداشت معمولاً بالای ۱۵ درصد است.
- ج) بافت میوه
- نرمی و سفتی: بافت میوه نیز یکی از عوامل کلیدی در تعیین زمان برداشت است. انگور باید نرم و آبدار باشد، اما نه آنقدر نرم که نشاندهنده فساد یا آسیب باشد.
- پایداری میوه: در زمان برداشت، میوه باید بهخوبی بر روی خوشه ثابت باشد و به راحتی جدا نشود.
- د) بررسی خوشهها
- وضعیت خوشه: بررسی خوشهها برای وجود بیماریها یا آفات نیز ضروری است. خوشههای سالم و بدون آسیب نشاندهنده زمان مناسب برای برداشت هستند.
- وجود دانهها: وجود دانههای رسیده در داخل میوه میتواند نشاندهنده زمان برداشت باشد. دانهها باید به رنگ تیره و رسیده باشند.
- ۲. زمان برداشت بر اساس شرایط محیطی
- شرایط آبوهوایی: تغییرات آبوهوایی، مانند بارشهای ناگهانی یا افزایش دما، میتواند بر زمان برداشت تأثیر بگذارد. بنابراین، کشاورزان باید از شرایط جوی آگاه باشند و بر اساس آن زمان برداشت را تنظیم کنند.
- نیاز بازار: همچنین، نیازهای بازار و زمانهای خاص عرضه محصولات (مانند مراسمات خاص یا تعطیلات) میتواند زمان برداشت را تحت تأثیر قرار دهد.